گاز ایران در راه اروپا

جام جم آنلاین: با آن که پیش از این کارشناسان بین‌‌المللی انرژی تاکید کرده بودند پروژه انتقال گاز از آسیای میانه (نوبوکو) به اروپا بدون ایران عملی نخواهد بود، هم‌اکنون دور جدید مذاکرات بین ایران و یونان آغاز شده است که می‌تواند نشانه‌ای از به بن‌بست رسیدن پروژه نوبوکو باشد. 

به گزارش جام‌جم، سال گذشته دولت و پارلمان ترکیه موافقت رسمی خود را برای ترانزیت گاز طبیعی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعلام کردند.

بر این اساس از همان موقع مذاکراتی برای انتقال گاز ایران از طریق ترکیه به اروپا شکل گرفت تا پس از ارزیابی‌های کارشناسی، فنی و اقتصادی موثرترین مسیر مشخص شود.

یونان نزدیک‌ترین کشور اروپایی و همسایه ترکیه نیز در این میان ابراز علاقه کرد تا خط انتقال گاز ایران را از خاک کشورش به مقصد اروپا عبور دهد.

طبق توافقات صورت گرفته، آتن هفته جاری میزبان مسوولان ایرانی در زمینه صادرات گاز خواهد بود. تقاضای رسمی یونان برای به جریان افتادن مذاکرات جدید گازی نشان می‌دهد تلاش اتحادیه اروپا که از دو دهه قبل پروژه نوبوکو را برای تامین گاز اعضای خود دنبال می‌کرد اکنون با شکست روبه‌رو شده است.

رستم قاسمی وزیر نفت نیز بهمن سال گذشته اعلام کرده بود مذاکراتی بین ایران، سوئیس و یونان برای صادرات گاز در جریان است و ایران در شرایط فعلی هیچ مشکلی برای صادرات گاز به اتحادیه اروپا ندارد.

نزدیک به پنج سال پیش وزرای خارجه ایران و سوئیس قرارداد 11 میلیارد دلاری صادرات گاز را امضا کردند اما به دلیل فشارهای بین‌المللی و تحریم‌ها از این قراردادها تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است.

ظرفیت انتقال گاز

جواد اوجی، مدیرعامل شرکت ملی گاز اواسط اردیبهشت ماه سال جاری گفته بود ظرفیت انتقال گاز از خط لوله موجود برای اروپا (خطی که گاز ایران را به ترکیه منتقل می‌کند) در حال حاضر 36 میلیون مترمکعب در روز است و با توجه به برداشت حداکثر 26 میلیون مترمکعب گاز توسط ترکیه، بین شش تا 10 میلیون مترمکعب ظرفیت مازاد در خط لوله فعلی وجود دارد که می‌تواند به سوئیس یا سایر کشورهای اروپایی صادر شود. این خط قابلیت افزایش ظرفیت را نیز دارد.

بر اساس این گزارش، هم‌اکنون ایران روزانه بیش از 600 میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند که به گفته اوجی با توسعه فازهای در دست اجرای پارس جنوبی، حجم گاز تولیدی در کشور به یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید.

بخش عمده‌ای از گاز تولیدی کشور در داخل به مصرف می‌رسد و سهم ایران از بازارهای جهانی دو درصد است. قرار است با توافقات جدید، این رقم به 10 درصد افزایش یابد.به گفته کارشناسان، 70 درصد منابع نفت جهان و 40 درصد گاز دنیا در یک منطقه بیضی شکل قرار دارد و ایران در مرکز این بیضی واقع شده که یک موقعیت ممتاز به حساب می‌آید.ایران با 15 کشور همسایه است که 12 کشور دارای ذخایر گاز و نفت هستند.

در شمال و جنوب ایران عمده تولیدکنندگان نفت و گاز واقع شده‌اند و در شرق و غرب مصرف‌کنندگان انرژی قرار گرفته‌اند از این رو ایران می‌تواند به بازارهای غرب و شرق براحتی دست پیدا کند و این در صورتی امکان‌پذیر است که شرایط سیاسی، اقتصادی، فنی و بین‌المللی آن فراهم شود.

نیاز اروپا به گاز ایران

با توجه به این‌که اروپا نیازمند به تامین انرژی گاز بویژه برای فصل سرماست، چنانچه این پروژه عملیاتی شود، برای اروپایی‌ها از چند جهت قابل توجه خواهد بود.

بخش قابل توجهی از نیاز گازی اروپا از طریق روسیه و اکراین تامین می‌شود اما طی سال‌های اخیر روند خرید گاز این دو کشور دچار مشکلات و حتی در مقاطعی با بحران قطع صادرات از جمله در سرمای سال 2009 روبه‌رو بوده است، لذا تامین انرژی (بویژه گاز)‌ از منبع دیگری بجز این کشورها برای اروپا فوق‌العاده اهمیت دارد.

از سوی دیگر، در بعد همکاری‌های اقتصادی بین ایران و اروپا ایجاد چنین لوله انتقال گازی بسیار قابل توجه است.

براین اساس بنابر اطلاعات کسب شده قرار است در مذاکرات جدید تهران ـ آتن صادرات پنج تا هفت ساله گاز بین ایران و یونان مورد توافق قرار گیرد.

طبق توافقی که سال گذشته بین وزرای نفت ایران، عراق و سوریه در عسلویه برای صادرات گاز طبیعی ایران به این کشورها به امضا رسید قراردادی پنج ساله میان آنها منعقد خواهد شد که به گفته اوجی مدیرعامل شرکت ملی گاز در حال حاضر این قرارداد نهایی شده و طبق قرارداد روزانه 25 میلیون متر مکعب گاز مورد نیاز نیروگاه «المنصوریه» بغداد صادر خواهد شد. این قرارداد می‌تواند یکی از گزینه‌های مسیر صادرات گاز ایران به اروپا باشد که پیش از این مورد توافق 3 کشور ایران، عراق و سوریه قرار گرفته بود.

خط لوله انتقال نوبوکو چیست؟

نزدیک به دو دهه از مذاکرات، تصمیم‌گیری‌ها و بررسی‌‌‌های کارشناسان کشورهای اروپایی عضو قرارداد نوبوکو می‌گذرد اما عملا اتفاقی در این زمینه نیفتاده است و در حال حاضر این اتحادیه تصمیم گرفته مسیر دیگری را جایگزین آن کند.

خط لوله نوبوکو یک خط لوله 3.3 هزار کیلومتری است که قرار بود با هزینه 7.9 میلیارد یورو در سال 2011 آغاز شود تا گاز جمهوری آذربایجان و کشورهای آسیای میانه را به کشورهای عضو اتحادیه اروپا صادر کند.

حداکثر ظرفیت انتقال گاز از این خط 31 میلیارد متر مکعب پیش‌بینی شده بود و سرمایه‌گذاران آن شرکت‌هایی از اتریش، مجارستان، بلغارستان، رومانی، ترکیه و آلمان بودند که هر کدام با سهم برابر 16.67 درصد در این پروژه مشارکت داشتند.

اروپا در حالی به دنبال اجرای این پروژه بود که ایران، روسیه و ترکمنستان با خط «کاسپین» به منظور انتقال گاز از بستر دریا به مقصد اروپا مخالفت کردند.

ناکامی نوبوکو می‌تواند درس عبرت خوبی برای اروپا به دلیل حذف ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی جهان باشد اما اکنون با مذاکرات جدید، اروپا می‌تواند انحصار دریافت گاز از مسکو را بشکند زیرا پیش از این اتحادیه اروپا نگران بود که روسیه در مواقع حساس از گاز به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کند.

برنامه‌های بلندمدت صادرات گاز ایران

ایران برای رسیدن به سهم 10 درصدی بازارهای جهانی گاز به دنبال بازارهای جدیدی است که پروژه‌های خط لوله صلح (صادرات گاز به پاکستان و هند) و صادرات به عراق از جمله این طرح‌ها محسوب می‌شود.

زیبا اسماعیلی - گروه اقتصاد