نگذاریم ریشه های موسیقی سنتی سیستان و بلوچستان بخشکند

 

نگذاریم ریشه های موسیقی سنتی سیستان و بلوچستان بخشکند

زاهدان- سیستان سرزمین خداوندگاران شاهنامه و تمدن های کهن پارسی و بلوچستان سرزمین افسانه های عاشقانه و حماسه های ماندگار، مهد فرهنگ و ادب ایران، خاستگاه افسانه و حماسه است که لاجرم به سرانگشت هنر و به نوای افسون مردمانش به زبان موسیقی بیان شده است.

به گزارش ایرنا، موسیقی سنتی و بومی سیستان و بلوچستان به قدمتی دیرین با آواهای آشنا و برآمده از فرهنگ و مذهب این دیار و با سازهایی برگرفته از نیاز طبع درون و دست یافته های طبیعت بیرون که در دل کهن داستان های حماسی و عاشقانه را به ترنمی نهفته دارد، آنگاه که به نایی حزین و زخم زخمه تارهای اندیشه های دور رو می نمایاند و خودی نشان می دهد، هر نیوشنده ای را به عوالمی ناشناخته و رویاگونه می برد.

از روزگاران گذشته تاکنون از میان دستان مردمان این سرزمین، آهنگ موج دریا، زمزمه نسیم باد، ترنم باران و چهچهه پرندگان با ابزاری چون 'قیچک، تنبورگ، بینجو و دهل' می خروشیده و موسیقی زبان گویای غمها، شادیها، آیین ها، افسانه ها و نبردهای قوم بلوچ با متجاوزان بوده است.

زندگی قوم بلوچ آمیزه‌ای از آیین ها، عقاید و باورهایی است که ریشه در سنتی دیرین و برگرفته از دو تمدن بزرگ هند و ایرانی دارد و بندرت مراسم یا آیینی می ‌توان یافت که با موسیقی همراه نباشد.

پیوند روحیه ایثار، دلاوری، وطن دوستی، مهمان نوازی و وفای به عهد مردمان قوم بلوچ با موسیقی ناگسستنی است و به یقین موسیقی در ساختار شخصیتی و اجتماعی این قوم نقش بسزایی داشته است.

موسیقی از بدو تولد فرزند بلوچ با آهنگ های 'شبتاکی، لیلو' آغاز می شود و با 'موتک' در واپسین لحظات عمرش پایان می پذیرد و در مجموع موسیقی یاری رسان حالات و جریانات مختلف زندگی مردم بلوچ بوده و هست.

موسیقی بلوچی در رزم، بزم و عزا به طور معمول به صورت هم صدایی و هم آوایی اجرا می شود و در ایجاد رابطه با حیوانات مثل مار و همچنین در شفای بیماران کاربرد دارد.

داستان های رزمی و تاریخی بلوچی چون قصه های 'چاکرو و حرام' و 'دودا و بالاج' و سروده های حماسی بلوچی از جمله 'میر قنبر، چاکر و گوهرام ' با موسیقی همراه است و روح و جان انسان را سخت متاثر می کند.

ترانه های بلوچی در موسیقی سرزمین ایران جایگاه ویژه ای دارد و در گذر ایام موسیقی دانان، نوازندگان و خوانندگان بسیاری در بلوچستان می زیسته اند که هر کدام از آنان از مشاهیر زمان خود به شمار می رفته اند.

'شیر محمد اسپندار' یگانه دونلی زن ایران، 'غلام رسول دینارزهی'، 'ماشاالله بامری' و 'دین محمد زنگشاهی' و صدها نوازنده و خواننده بلوچ نوای ساز پدران خود را به ارث برده اند و درفشان این قوم شده اند.

در گذر ایام به واسطه فقر و محنتی که گریبان مردم این سرزمین را گرفته است و خشکسالی های پی در پی و ترک موطن که مزید بر علت شده است، فروغ هنر موسیقی این سرزمین به تاریکی گراییده و این هنر مهجور مانده است.

ریشه های موسیقی محلی سیستان و بلوچستان در حال خشکیدن و برخی چیره دستان این عرصه چون 'غلامرسول دینارزهی' چشم بر روی دنیا بسته و هنرشان را با خود به خاک سپرده اند، بی آنکه افراد علاقه مند بسیاری را از هنر خویش بهره مند سازند.

موسیقی سنتی سیستان و بلوچستان از دیرباز تاکنون سینه به سینه انتقال یافته و تاکنون به صورت آکادمیک آموزش داده نشده و در حالی که هنردوستان سایر کشورهای دنیا هنر موسیقی بومی و محلی این دیار را ارج می نهند و به دیده حسرت به آن می نگرند، برخی هموطنان قدر موسیقیدانان بومی را ندانسته و به این هنر آشنایی ندارند.

یک کارشناس موسیقی محلی و رییس انجمن موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان در این باره می گوید: فولکلور یا هنر بومی، هنری است که چون گنجینه ای سینه به سینه در بین نسلها دست به دست شده و همه چیز در آن به کنش درون و بروز احوالات درونی هنرمند به شکل نواختن آهنگ و سراییدن شعر وابسته است.

'احمد گلیانی' افزود: آموزش هنر فولکلوریک به صورت آکادمیک به دلیل ساختار خاص آن نیازمند بررسی و شناخت دقیق این هنر در منطقه و نگاه تخصصی و ویژه به آن است تا بتوان ساختار قابل انتقالی از این هنر بوجود آورد.

وی بیان کرد: بسیاری از هنرمندان موسیقی سیستان و بلوچستان و استادان فن به علت برخوردار نبودن از دانش موسیقی از آموزش هنر خود به دیگران بازمانده اند و انتقال آن به طلبه هنر موسیقی این دیار که فارغ از سنت مردم و نوع ساز و نوایشان است، کاری صعب و گاه غیرممکن می نماید.

وی اظهار داشت: بسیاری از مناطق دیگر کشور با عنایت ویژه ای که متولیان هنر به این مبحث داشته اند، توانسته اند هنر موسیقی منطقه خود را گسترش دهند و در جشنواره های متعددی که سالهاست برگزار می کردند، خودی نشان داده و عرض اندام نمایند.

وی افزود: هنرمندان سیستان و بلوچستان نیز در بسیاری از جشنواره های کشوری شرکت کرده و هنرنمایی داشته اند و همواره مقام های اول تا سوم را از آن خود کرده اند و حتی فراتر از مرزها در کشورهای دیگر نیز اجرای برنامه داشته و مورد تشویق و تحسین شنوندگان قرار گرفته است.

وی گفت: آموزش آکادمیک موسیقی بومی و سنتی و ورود به این عرصه موسیقی کشور همتی بالا می طلبد که شایسته است سردمداران این هنر با توجه ویژه و خاص به هنر بومی مناطق مختلف ایران زمینه انتقال و آموزش موسیقی سنتی آن را فراهم نمایند.

وی با اشاره به اقدامات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان برای حفظ هنر موسیقی سنتی منطقه گفت: متولیان هنر در استان با تشکیل بانک اطلاعاتی هنرمندان سعی در شناسایی هنرمندان موسیقی سنتی داشته اند.

وی افزود: همچنین راه اندازی صندوق اعتباری حمایت از هنرمندان در سیستان و بلوچستان ضمن مشخص کردن جایگاه آنان در عرصه هنر ، به رفاه بیشتر هنرمندان کمک کرده است.

وی با اشاره به وضعیت بیمه هنرمندان گفت: به علت لحاظ ننمودن شرایط استان های محروم و مسایل و مشکلات ایشان در ارایه ضوابط و شروط بیمه بسیاری از هنرمندان نمی توانند از این بیمه استفاده کنند که البته با رایزنی های انجام شده، امید است در سال 91 بتوان اهالی موسیقی این استان را بیمه کرد.