سیستان و بلوچستان پیشتاز در رشد جمعیت

سیستان و بلوچستان پیشتاز در رشد جمعیت

جام جم آنلاین: میزان زاد و ولد در برخی استان‌ها از جمله سیستان و بلوچستان و هرمزگان روند رو به رشدی را نشان می‌دهد.

در حال حاضر سیستان و بلوچستان بالاترین میزان رشد جمعیت در کشور را دارد، به طوری که نرخ زاد و ولد در این استان به گفته مدیر ثبت احوال سیستان و بلوچستان 2.95 درصد است، در حالی که شاخص زاد و ولد در کشور 2.1 درصد اعلام شده است.

استان‌ سیستان‌ و بلوچستان‌ با 181 هزار و 785 کیلومتر مربع‌ مساحت‌ و مرکزیت زاهدان، دومین استان پهناور کشور بعد از کرمان است‌.

این استان براساس سرشماری سال 85، حدود 2 میلیون و 405 هزار و 742 نفر جمعیت‌ دارد که‌ از این‌ تعداد 51 درصد در نقاط‌ شهری‌ و 49 درصد در نقاط ‌روستایی‌ سکونت‌ دارند.

بنا بر آمار در دو دهه اخیر این استان از بالاترین نرخ رشد سالانه جمعیت در کل کشور برخوردار بوده است، به طوری که متوسط رشد سالانه جمعیت این استان در مقطع سال‌های 65 تا 75 معادل 3.7 درصد و در سال‌های 75 تا 85 ، 3.4 درصد بوده است، در حالی که متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت برای کل کشور در دو مقطع یاد شده به ترتیب ارقام 1.96 و 1.62 را نشان می‌دهد.

مدیر ثبت احوال استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با «جام‌جم» با بیان این‌که نرخ رشد جمعیت در این استان در سال‌های اخیر بین 29 تا 31 در هر هزار نفر در نوسان و رو به افزایش بوده است، می‌گوید: در حالی که شاخص زاد و ولد در کشور 2.1 درصد اعلام شده است،‌ استان سیستان و بلوچستان با نرخ 2.95 درصدی، در ردیف استان‌های بالای این میزان قرار داشته و بالاترین میزان زاد و ولد در کشور را به خود اختصاص داده است.

این در حالی است که 19 استان کشور از جمله سمنان،‌ لرستان و زنجان با رشد 1.8 درصدی ولادت، پایین‌تر از شاخص نرخ رشد جمعیت قرار دارند و کمترین میزان ثبت ولادت را به خود اختصاص داده‌‌اند.

روند افزایشی از سال 88

علی زاهدی‌نیا همچنین به مقایسه میزان رشد جمعیت از سال‌های 84 تا 90 پرداخته و می‌افزاید: در سال 1384، 77 هزار و 838 ولادت در استان ثبت شده است که این میزان در آن زمان از رشد 33.5 در هر هزار نفر (3.3 درصد) برخوردار بوده است که حدود دو برابر میانگین کشوری است.

وی با بیان این‌که از سال 84 تا سال 87 شاهد روند رو به کاهش جزئی در میزان نرخ جمعیت استان بودیم، به گونه ای که نرخ زاد و ولد در سال 87 به 29.7 در هزار معادل 2.9 درصد رسید، تصریح می‌کند: اما از سال 88 به بعد دوباره نرخ رشد جمعیت روند افزایشی پیدا کرد ، به طوری که براساس تازه‌ترین آمارها و تا هفت ماه نخست سال جاری، 49 هزار و 414 ولادت در کل استان معادل 31.2 نفر در هر هزار نفر (3.1 درصد) در استان به ثبت رسیده است، این در حالی است که هنوز پنج ماه از سال جاری باقی مانده و قطعا این آمارها افزایش خواهد یافت.

زاهدی‌نیا علت افزایش نرخ جمعیت در این استان را نسبت به سایر استان‌های کشور، مسائل قومی ـ فرهنگی می‌داند و می‌گوید: فرزند زیاد در فرهنگ مردم این منطقه یک امتیاز و افتخار به شمار می‌رود ضمن این‌که مساله چندهمسری نیز در این استان امری طبیعی است که خود باعث ازدیاد ولادت‌ها و جمعیت می‌شود.

وی سیاست کنترل جمعیت در دو دهه اخیر در این استان را به دلیل قوت و برتری مسائل فرهنگی ـ قومی، بی‌تاثیر دانسته و می‌گوید: گرچه به دلیل اجرای این سیاست، شاهد کاهش جمعیت در کل کشور بودیم، ‌اما مردم این منطقه بیشتر براساس آداب و رسوم و ارزش‌های خود عمل کردند.

فقر؛ عامل افزایش جمعیت

در همین حال و در حالی که بنا بر برخی شنیده‌ها تصور می‌شود سنی بودن اغلب جمعیت این استان موجب ازدیاد نرخ زاد و ولد در استان باشد، عضو هیات علمی دانشگاه زاهدان این فرضیه را بشدت رد کرده و معتقد است، در حالی که در کشور بیان می‌شود رشد جمعیت منجر به افزایش فقر خواهد شد، در این استان مساله عکس این موضوع است و فقر باعث رشد جمعیت شده است نه مسائل مذهبی و فرقه‌ای.

محمدعثمان حسین‌بر، فقر اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و توسعه‌نیافتگی را از عوامل مهم افزایش رشد جمعیت در استان سیستان و بلوچستان می‌داند و به «جام‌جم» می‌گوید: ‌وقتی میزان این شاخص‌ها در جامعه‌ای پایین باشد، به تبع آن رشد آگاهی هم پایین خواهد بود و ازدیاد جمعیت یکی از تبعات آن است.

به گفته وی، میزان فقر و بیکاری در این استان بسیار زیاد است، در حالی که ارتباط مستقیمی بین اشتغال و تعداد فرزندان وجود دارد.

یعنی هر چه اشتغال بویژه اشتغال زنان بیشتر باشد، از تعداد فرزندان خانواده کاسته می‌شود، چراکه خانواده‌ها دیگر فرصتی برای تربیت و رسیدگی به فرزندان بیشتر ندارند و لذا ترجیح می‌دهند که به یک یا دو فرزند اکتفا کنند، همان چیزی که الان در شهرهایی نظیر تهران رخ داده است.

این جامعه‌شناس با بیان این که ایجاد اشتغال نیز محقق نمی‌شود مگر این‌که استان در مسیر توسعه قرار بگیرد، می‌افزاید: سیستان و بلوچستان در حال حاضر یکی از استان‌هایی است که نه‌تنها سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و کارآفرینی در این استان از سطح بسیار پایین و ضعیفی برخوردار است، بلکه دولت هم کار مهمی در جهت توسعه‌یافتگی آن انجام نداده است، در حالی که در چنین شرایطی دولت باید بار این توسعه را به دوش بکشد، اما تا به حال چنین نکرده البته کارهایی انجام داده که کافی نبوده و لذا ظرفیت‌های اشتغال استان بسیار پایین است.

وی پایین بودن سطح بهداشت و درمان و افزایش میزان مرگ و میر بویژه در میان کودکان را یکی دیگر از عوامل میزان رشد زاد و ولد بیان کرده و می‌افزاید: مرگ و میر مادران باردار و نوزادان هنگام زایمان و فوت کودکان در این استان به نسبت سایر استان‌ها، به دلیل کمبود امکانات بهداشتی و درمانی و نبود دکتر و متخصص بسیار بالاست و در این شرایط طبیعی است که خانواده‌ها به یکی دو تا فرزند بسنده نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند با ولادت فرزندان بیشتر، میزان فوت و از دست دادن فرزندان احتمالی را جبران کنند.

به گفته این جامعه‌شناس، باورهای فرهنگی نیز یکی دیگر از علل این امر است. برای مردم این منطقه خیلی توجیه‌پذیر نیست که درصدد کنترل جمعیت باشند، چراکه معتقدند هر آن که دندان دهد نان دهد.

حسین‌بر در عین حال علت کاهش جمعیت در سال‌های 75 تا 85 را در این استان نسبت به یک دهه گذشته آن، افزایش بعضی شاخص‌های اجتماعی، آموزشی و فرهنگی نظیر توسعه‌یافتگی و ازدیاد جامعه دانشگاهیان، ورود مردم بویژه زنان به بازار کار بویژه حوزه کار اداری و بالا رفتن سطح سواد مردم دانسته و تصریح می‌کند: آموزش به دو شکل در کاهش میزان زاد و ولد تاثیر دارد؛ اول این‌که سن ازدواج را بالا می‌برد و دوم این‌که افراد بویژه زنان به دنبال کار و اشتغال می‌روند و فرصت کمتری برای زاد و ولد و رسیدگی به فرزندان دارند.

در حالی که وقتی آموزش به سطح بالایی می‌رسد، جمعیت هم خود به خود متعادل می‌شود، یعنی افراد براساس درک و آگاهی از امکانات و فرصت‌های زمانی، اقتصادی و فرهنگی خود اقدام به بچه‌دار شدن می‌کنند.

تاثیر برنامه های دولت در نرخ زاد و ولد

این استاد دانشگاه سخنان و برنامه‌های دولت در دو سال اخیر را نیز در ازدیاد نرخ زاد و ولد در استان بی‌تاثیر ندانسته و می‌گوید: علت افزایش نرخ زاد و ولد در سال‌های 88 تا 90 برنامه‌های دولت، بویژه وعده یک میلیون تومانی در ازای تولد هر فرزند بوده که در میان اقشار ضعیف از نظر اقتصادی بویژه در میان روستاییان و عشایر طرفداران زیادی پیدا کرده است، چرا که برای این قشر ضعیف یک میلیون تومان هم یک میلیون تومان است!

هرچند از این طرح در میان تحصیلکرده‌های استان استقبالی نشد.

به گفته وی، پرداخت یارانه‌ها هم بین جمعیتی که از نظر اقتصادی ضعیف هستند، تاثیر مثبتی در افزایش جمعیت داشته است.

روی‌هم‌رفته قشری از جامعه که از نظر اقتصادی ضعیف تر بودند (که اکثریت این استان را تشکیل می‌دهند)، از این‌گونه طرح‌ های دولت استقبال کرده و می‌کنند چراکه چشمشان به همین کمک‌های دولتی است که به بهانه‌های مختلف وعده داده می‌شود.

فاطمه مرادزاده -‌ گروه ایران